Wat is Incident response?
Incident response is het gestructureerd reageren op een cyberincident, zoals een hack, datalek of ransomware-aanval. Het proces omvat alle niveaus binnen een organisatie – operationeel, tactisch en strategisch – en zorgt ervoor dat schade wordt beperkt en bedrijfscontinuïteit behouden blijft.
Processtappen
Het incident response proces bestaat uit meerdere stappen die samen zorgen voor een effectieve aanpak van cyberincidenten. Allereerst vindt de voorbereiding plaats, waarbij beleid, procedures en een incident response team worden ingericht. Vervolgens volgt de detectie en analyse van het incident, waarbij wordt vastgesteld wat er precies aan de hand is. Daarna wordt het incident ingedamd om verdere schade te voorkomen, gevolgd door het daadwerkelijk oplossen (eradication) en herstellen (recovery) van systemen. Tot slot wordt het incident geëvalueerd in een after action review om te leren en processen te verbeteren. Deze stappen zijn gebaseerd op internationale standaarden zoals NIST en worden in Nederland vaak toegepast bij organisaties die onder de AVG of NIS2 vallen.
Rollen en verantwoordelijkheden
In een incident response proces zijn verschillende rollen betrokken. Het incident response team (IRT) bestaat doorgaans uit IT-specialisten, security officers, communicatie-experts en managementvertegenwoordigers. De CISO of security manager heeft vaak de eindverantwoordelijkheid, terwijl de IT-afdeling zorgt voor technische uitvoering. Juridische experts en privacy officers worden ingeschakeld bij datalekken of juridische implicaties. In grotere organisaties kan een crisismanagementteam worden geactiveerd voor strategische beslissingen. Heldere taakverdeling en communicatie zijn cruciaal om snel en effectief te reageren.
Tools en middelen
Voor een effectief incident response proces zijn diverse tools en middelen nodig. Denk aan Security Information & Event Management (SIEM) systemen voor detectie, forensische tools voor analyse, communicatieplatforms voor coördinatie en playbooks met vaste scenario’s. In Nederland maken veel organisaties gebruik van tooling zoals Splunk, Microsoft Sentinel of open source alternatieven als TheHive. Daarnaast zijn goede logging, monitoring en documentatie essentieel om snel inzicht te krijgen in het incidentverloop.
Succes indicatoren
Het succes van incident response wordt gemeten aan de hand van verschillende indicatoren. Belangrijke metrics zijn de tijd tot detectie (Mean Time To Detect - MTTD), tijd tot oplossing (Mean Time To Respond - MTTR), de omvang van de schade, het aantal getroffen systemen en de mate van bedrijfscontinuïteit tijdens het incident. Ook wordt gekeken naar naleving van wettelijke meldplichten (zoals de AVG-meldplicht datalekken) en klantvertrouwen na afloop van het incident.
Best practices
Bewezen best practices voor incident response zijn onder andere het regelmatig oefenen met table-top oefeningen, het up-to-date houden van contactlijsten, duidelijke escalatieprocedures en het gebruik van gestandaardiseerde playbooks. Nederlandse organisaties werken vaak samen met sectorale CERT’s (zoals Z-CERT voor zorginstellingen) en volgen richtlijnen van het NCSC. Het is ook belangrijk om lessons learned structureel te verwerken in beleid en procedures om herhaling te voorkomen.
Process experts en consultants
IBgidsNL helpt je met ervaren Incident response specialisten en process consultants die jouw organisatie kunnen ondersteunen bij het opzetten, testen of verbeteren van je incident response proces. Neem contact op met IBgidsNL voor advies op maat, training of directe ondersteuning bij cyberincidenten. Vind de juiste aanbieder via IBgidsNL. Ga naar Monitoring and Incident Response.
